عصر گردش | عصر گردش Asregardesh
تخت جمشید کجاست، تخت جمشید یا پارسه یا پرسپولیس، نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که در زمان امپراطوری هخامنشیان پایتخت آنها بوده است. تخت جمشید کاخی است که در دوران امپراطوری داریوش بزرگ، خشایارشاه و اردشیر اول بنا شده است .برای آشنایی بیشتر و اطلاعات کامل تر، همراه ما در وب سایت عصر گردش باشید.
تاریخچه کلی تخت جمشید
تخت جمشید یا پارسه، یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین مجموعه‌های معماری دوران هخامنشی در ایران است. این مجموعه به‌عنوان مرکز تشریفات و نماد قدرت امپراتوری هخامنشی ساخته شد و در برگزاری مراسم رسمی و استقبال از سفیران ملل مختلف نقش مهمی داشت. تخت جمشید با تالارهای بزرگ، ستون‌های بلند و نقش‌برجسته‌های زیبا، نمایانگر هنر و مهندسی پیشرفته آن دوران است. متأسفانه در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، اسکندر مقدونی این مجموعه را آتش زد؛ بخش زیادی از آن ویران شد، اما پایه‌ها و بسیاری از سنگ‌نگاره‌ها باقی مانده و امروز یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و گردشگری ایران به شمار می‌رود.
جاذبه گردشگری تخت جمشید
تخت جمشید یکی از آثار تاریخی و باستانی ایران است مردم از سراسر جهان به این سرزمین سفر می‌کنند تا بخشی از اسرار تمدن باستان را کشف کرده و با نخستین تمدن‌های شکل‌گرفته در سرزمین پارس آشنا شوند. گردشگران خارجی معمولاً پس از گذراندن چند روز در تهران، به شهرهایی چون اصفهان، یزد و شیراز سفر می‌کنند بسیار بعید است کسی به ایران بیاید و از تخت جمشید بازدید نکند. اما باید دانست که شهرستان مرودشت، تنها به تخت جمشید محدود نمی‌شود و جاذبه‌های بسیار دیگری نیز دارد در زبان فارسی، «مرو» به معنای ریحان است، و همچنین به سنگ سفید و شفافی گفته می‌شود که می‌تواند معادل چخماق یا مرمر باشد. بر این اساس، «مرودشت» را می‌توان «دشت گیاهان خوشبو» یا «دشت سنگ مرمر» معنا کرد. وجود معادن سنگ مرمر در این منطقه، این وجه‌تسمیه را معتبر می‌سازد.
ستون های تخت جمشید
ستون‌های تخت جمشید از ویژگی‌های برجسته معماری آن هستند ارتفاع معمولی ستون‌ها حدود ۲۰ تا ۲۵ متر است ستون‌های تالار آپادانا بلندتر و بزرگ‌تر بوده‌اند تا شکوه بنا را نشان دهند این ستون‌ها با سرستون‌های مزین به طرح حیوانات تزئین شده‌اند.
بنیاگذاران تخت جمشید و جمعیت
بنای تخت جمشید به دستور داریوش بزرگ آغاز شد و ساخت آن توسط جانشینانش مانند خشایارشاه و اردشیر یکم ادامه یافت.
برای ساخت این مجموعه باشکوه، هزاران کارگر، معمار، سنگ‌تراش و هنرمند از سراسر امپراتوری هخامنشی گرد هم آمدند.
جمعیت کارگران و استادکاران ممکن است به چند هزار نفر می‌رسید که با همکاری یکدیگر این شاهکار معماری را ساختند.
این افراد از ملل مختلف، از جمله ایرانیان، مصریان، بابلیان و یونانیان بودند.
نام تخت جمشید از کجا آمده است
نام «تخت جمشید» از افسانه‌ها و تاریخ ایران گرفته شده است جمشید، شاه اسطوره‌ای ایران، در باور مردم نماد شکوه و عظمت بود.
به همین دلیل، مردم بعدها این مجموعه بزرگ و باشکوه را «تخت جمشید» یعنی «تخت شاه جمشید» نامیدند، هرچند در زمان ساخت آن چنین نامی نداشت.
موزه تخت جمشید
موزه تخت جمشید، که گاهی به عنوان موزه پارسه نیز شناخته می‌شود، در نزدیکی محوطه تاریخی تخت جمشید واقع شده و یکی از مهم‌ترین موزه‌های ایران برای نمایش آثار به‌دست‌آمده از این مجموعه باستانی و دوران هخامنشی است. در ادامه توضیح مفصلی درباره این موزه ارائه می‌دهم:
۱.موقعیت و تأسیس
موزه تخت جمشید در شهرستان مرودشت، استان فارس، و در چند کیلومتری محوطه باستانی تخت جمشید قرار دارد.
این موزه به منظور نگهداری و نمایش آثار کشف‌شده در محوطه تخت جمشید و اطراف آن در سال ۱۳۵۶ هجری شمسی (۱۹۷۷ میلادی) تأسیس شد.
۲.معماری موزه
ساختمان موزه با الهام از معماری هخامنشی طراحی شده است.
استفاده از ستون‌ها و تزئینات مشابه ستون‌های تخت جمشید در طراحی داخلی و نمای موزه دیده می‌شود.
فضای موزه به گونه‌ای است که بازدیدکنندگان می‌توانند به راحتی در میان آثار حرکت کنند و هر بخش را با تمرکز مشاهده کنند.
۳.مجموعه آثار
موزه تخت جمشید شامل هزاران قطعه باستانی از جمله سفال‌ها، ظروف، ابزارهای سنگی و فلزی، کتیبه‌ها، نقش‌برجسته‌ها و مجسمه‌های کوچک است.
بخش مهمی از آثار موزه، لوحه‌های گلی به خط میخی هستند که اطلاعات مهمی درباره تاریخ، ادبیات، اقتصاد و اداری امپراتوری هخامنشی ارائه می‌دهند.
آثار مربوط به زندگی روزمره مردم هخامنشی، لباس‌ها، زیورآلات و همچنین ابزارهای کشاورزی و نظامی در موزه به نمایش گذاشته شده‌اند.
۴.اهمیت تاریخی و پژوهشی
موزه تخت جمشید منبع مهمی برای پژوهشگران و باستان‌شناسان است که در مطالعه تاریخ هخامنشیان و فرهنگ آن دوره کمک می‌کند.
بسیاری از یافته‌ها و تحقیقات علمی پیرامون تخت جمشید از طریق نمایشگاه‌های این موزه به اطلاع عموم می‌رسد.
این موزه نقش کلیدی در حفظ و حفاظت از میراث فرهنگی ایران ایفا می‌کند.
۵.امکانات و بازدید
موزه امکاناتی مانند راهنمای صوتی، کتابخانه تخصصی و سالن‌های آموزشی دارد.
بازدیدکنندگان می‌توانند با خرید بلیت از نزدیک با تاریخ و فرهنگ دوره هخامنشی آشنا شوند.
همچنین بخش‌هایی از موزه به نمایشگاه‌های موقت اختصاص دارد که موضوعات مرتبط با تاریخ ایران و باستان‌شناسی را پوشش می‌دهد.
سنگ نبشته‌های خشایارشا
سنگ نبشته‌های خشایارشا از مهم‌ترین منابع تاریخی دوران هخامنشی هستند که اطلاعات زیادی درباره حکومت، لشکرکشی‌ها و سیاست‌های این شاه بزرگ ارائه می‌دهند. این سنگ‌نبشته‌ها عمدتاً بر دیواره‌های تخت جمشید، بیستون و نقش رستم کنده‌کاری شده‌اند.
ویژگی‌ها و اهمیت سنگ‌نبشته‌های خشایارشا:
متن‌ها به چند زبان: این نوشته‌ها معمولاً به سه زبان باستانی (فارسی باستان، ایلامی و بابلی) حک شده‌اند تا برای ملل مختلف امپراتوری قابل فهم باشند.
محتوا: شرح پیروزی‌ها، ساخت‌وسازها، سازمان حکومت، احترام به خدایان و تأکید بر قدرت و مشروعیت شاه.
نقش سیاسی: این سنگ‌نبشته‌ها نشان‌دهنده عظمت و گستردگی امپراتوری هخامنشی و جایگاه خشایارشا به عنوان فرمانروای برتر هستند.
سنگ‌نبشته بیستون: یکی از مشهورترین آنهاست که علاوه بر داریوش بزرگ، خشایارشا نیز متن‌هایی به یادگار گذاشته است.
نشانه ها در تخت جمشید
نشانه‌ها و نمادهای تخت جمشید بخش مهمی از معماری و هنر این مجموعه باستانی را تشکیل می‌دهند و بیانگر فرهنگ، قدرت و وحدت امپراتوری هخامنشی هستند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین نشانه‌ها اشاره می‌کنم:
۱.نقش‌برجسته‌های اقوام مختلف
در دیوارهای تخت جمشید نقش‌برجسته‌هایی از نمایندگان ۲۳ ملت و قوم مختلف امپراتوری هخامنشی دیده می‌شود که هدایایی برای شاه می‌آورند. این نقش‌ها نماد وحدت، هماهنگی و قدرت گسترده امپراتوری است.
۲.شیر و گاو
مجسمه‌ها و سرستون‌هایی با شکل شیر و گاو در ورودی‌ها و تالارها وجود دارند که نماد قدرت، شجاعت و حفاظت از تخت شاهی هستند.
۳.طرح‌های گیاهی و گل‌های لوتوس
تزئینات گیاهی مانند گل‌های لوتوس و نخل در ستون‌ها و دیوارها دیده می‌شود که نشانه‌ای از زیبایی، زندگی و باروری است.
۴.نقش‌های حیوانات افسانه‌ای
سرستون‌های با طرح دو گاو یا دو شیر پشت به پشت که ستون‌ها را نگه می‌دارند، نماد قدرت شاهانه و حراست از مکان مقدس هستند.
۵.کتیبه‌ها و خطوط میخی
کتیبه‌های حک شده به زبان فارسی باستان، ایلامی و بابلی پیام‌های سیاسی، تاریخی و دینی را منتقل می‌کنند و نشان‌دهنده دانش و فرهنگ بالای هخامنشیان هستند.
۶.پوشش و لباس‌ها
نمایش لباس‌ها و پوشش‌های مختلف اقوام مختلف در نقش‌برجسته‌ها نشان‌دهنده تنوع فرهنگی و احترام به هر ملت در امپراتوری است.
برگزاری جشن ها و مراسم ها
جشن‌ها و مراسم‌ها در تخت جمشید نقش بسیار مهمی در نمایش شکوه و قدرت امپراتوری هخامنشی داشتند. این مراسم‌ها عمدتاً در تالارهای بزرگ و باشکوه این مجموعه برگزار می‌شدند و بیشتر برای تجلیل از شاه، تقدیم هدایای ملل مختلف و نمایش اتحاد امپراتوری بودند. در ادامه توضیح بیشتری درباره این جشن‌ها و مراسم‌ها می‌دهم:
۱.جشن نوروز
یکی از مهم‌ترین جشن‌های سالانه بود که به آغاز سال نو و فصل بهار اختصاص داشت.
نمایندگان اقوام و سرزمین‌های مختلف امپراتوری در این جشن شرکت می‌کردند و هدایایی به شاه تقدیم می‌کردند.
این مراسم در تالار آپادانا که بزرگ‌ترین و مجلل‌ترین تالار تخت جمشید است برگزار می‌شد.
۲.مراسم استقبال از سفیران و هیئت‌های خارجی
تخت جمشید به عنوان مرکز تشریفات امپراتوری، میزبان سفیران و نمایندگان کشورهای دیگر بود.
در این مراسم‌ها هدایای نمایندگان اقوام مختلف به شاه ارائه می‌شد و به نمادی از قدرت و وحدت امپراتوری تبدیل می‌شد.
۳.مراسم دینی و قربانی
مراسم مذهبی و قربانی کردن حیوانات برای خدایان و اهورامزدا انجام می‌شد تا برکت و موفقیت امپراتوری تضمین شود.
این مراسم اغلب با حضور شاه و اشراف برگزار می‌شد و اهمیت دینی خاصی داشت.
۴.جشن‌های سلطنتی و بزرگداشت‌ها
جشن‌هایی برای بزرگداشت پیروزی‌ها، تاج‌گذاری شاهان جدید و دیگر رویدادهای مهم سیاسی و اجتماعی.
این جشن‌ها معمولاً با نمایش‌های هنری، رقص و موسیقی همراه بودند.
۵.نقش‌برجسته‌ها به عنوان سند مراسم
بسیاری از جشن‌ها و مراسم‌ها در نقش‌برجسته‌های تخت جمشید به تصویر کشیده شده‌اند که اطلاعات زیادی درباره نحوه برگزاری و اهمیت آنها به ما می‌دهند.
پلکان ورودی و دروازه ملل
پلکان ورودی و دروازهٔ ملل تخت‌جمشید از باشکوه‌ترین بخش‌های این مجموعه باستانی هستند که نشانه‌ای از عظمت و قدرت امپراتوری هخامنشی به‌شمار می‌روند. در ادامه توضیحی مختصر درباره این دو بخش آورده‌ام:
پلکان ورودی تخت‌جمشید:
پلکان ورودی در ضلع شمال‌غربی تخت‌جمشید واقع شده و نخستین مرحله از ورود به کاخ‌هاست. ویژگی‌های برجسته آن:
از دو رشته پلکان متقارن تشکیل شده که به‌صورت زاویه‌دار ساخته شده‌اند.
هر پلکان دارای 111 پله کم‌ارتفاع (حدود 10 سانتی‌متر) است تا بالا رفتن برای مقامات و افراد بلندپایه آسان‌تر باشد.
پهنای پله‌ها زیاد است، به‌طوری که چندین نفر می‌توانستند هم‌زمان از آن بالا بروند.
در گذشته، افراد از این پلکان‌ها بالا می‌آمدند تا به سطح سکوی تخت‌جمشید برسند که حدود 15 متر بالاتر از زمین اطراف بود.
کاخ آپادانا (تالار بزرگ بارعام)
کاخ آپادانا، یا تالار بزرگ بارعام، یکی از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین سازه‌های مجموعهٔ تخت جمشید است. این کاخ محل رسمی دیدار پادشاه هخامنشی با نمایندگان ملل تحت فرمان بود و اوج هنر معماری، حجاری و قدرت سیاسی دوران داریوش بزرگ را به نمایش می‌گذارد.
معماری تخت جمشید
معماری تخت جمشید، شاهکار درخشان معماری ایران باستان و نماد شکوه امپراتوری هخامنشی است. این مجموعه عظیم نه‌تنها از نظر مقیاس و زیبایی چشمگیر است، بلکه نمایانگر هماهنگی، نظم، هنر مهندسی پیشرفته، و تأثیرپذیری هوشمندانه از تمدن‌های مختلف زمان خود (مانند بین‌النهرین، مصر، و یونان) نیز هست.
معماری تخت‌جمشید نمونه‌ای بی‌نظیر از وحدت فرهنگی، قدرت سیاسی، و ذوق هنری است. این مجموعه نه‌فقط یک کاخ سلطنتی، بلکه نمادی از اقتدار، عدالت، و نظم جهانی از نگاه هخامنشیان بوده.
کاخ صد ستون
کاخ صد ستون، یکی از عظیم‌ترین و آخرین سازه‌های ساخته‌شده در مجموعه تخت جمشید است که شکوه نهایی معماری هخامنشی را به نمایش می‌گذارد. این کاخ در اصل تالار بار نظامی بود و برای برگزاری مراسم و دیدارهای رسمی با فرماندهان ارتش یا سران سیاسی به‌کار می‌رفت.
کاخ صد ستون نیز مانند سایر بخش‌های تخت‌جمشید در زمان حمله اسکندر مقدونی در حدود ۳۳۰ پیش از میلاد، سوخت و آسیب دید. امروزه تنها پایه ستون‌ها و برخی نقش‌برجسته‌ها باقی مانده است.
کاخ تچر
کاخ تَچَر (به‌معنای «خانه زمستانی» یا «کاخ خصوصی»)، یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین کاخ‌های مجموعه تخت جمشید است. این کاخ به فرمان داریوش بزرگ ساخته شد و به همین دلیل، گاهی از آن با عنوان کاخ داریوش نیز یاد می‌شود.
در برخی دیوارها، نقش پادشاه در حال ورود یا نشسته بر تخت دیده می‌شود نوشته‌هایی از داریوش بزرگ در قاب‌های سنگی اطراف درها و پنجره‌ها با زبان‌های فارسی باستان، ایلامی و بابلی وجود دارد.
پنجره‌های سنگی منقوش از ویژگی‌های منحصربه‌فرد کاخ تچر است سنگ‌های آن در برابر زمان و آتش‌سوزی دوام بیشتری داشته‌اند و از این نظر نسبت به سایر کاخ‌ها بهتر حفظ شده‌اند برخی از سنگ نوشته‌ها توسط خشایارشا و اردشیر کمی در دوران بعدی نیز اضافه شده‌اند.
کاخ هدیش
کاخ هِدیش یکی از مهم‌ترین کاخ‌های سلطنتی تخت جمشید است که به دستور خشایارشا ساخته شد. این کاخ، اقامتگاه اختصاصی خشایارشا و همسرش بود و روی بلندترین بخش سکوی تخت جمشید بنا شده است.
درگاه‌ها مزین به نقوش پادشاه، خدمتکاران، سربازان و نمادهای دینی مانند گل لوتوس و فروهر کتیبه‌هایی از خشایارشا که خود را پادشاه جهان معرفی می‌کند، و به اهورامزدا اشاره دارد.
احتمالاً نقش‌هایی از ملکه‌ها یا درباریان نیز در تزیینات وجود داشته که بخش‌هایی از آن از بین رفته‌اند کاخ هدیش یکی از نخستین قسمت‌هایی بود که در حمله اسکندر مقدونی آتش گرفت.
به روایت برخی منابع، زن اسکندر (تائیس) در جشن شبانه او را تحریک به سوزاندن کاخ کرد اثر آتش‌سوزی هنوز در برخی سنگ‌ها و بقایای سوخته این کاخ دیده می‌شود.
واژه “هدیش” احتمالاً برگرفته از زبان عیلامی یا بابلی است برخی پژوهشگران آن را به‌معنای قصر بلند یا محل سکونت زمستانی می‌دانند در کتیبه‌ها، خشایارشا از آن با نام “هدیش” یاد کرده.
کاخ ملکه
کاخ ملکه، یکی از کاخ‌های خصوصی تخت جمشید است که کمتر از کاخ‌های اصلی مانند آپادانا یا تچر شناخته شده، اما از نظر معماری و کاربری، اهمیت زیادی دارد این کاخ به‌عنوان اقامتگاه اختصاصی ملکه‌های هخامنشی طراحی شده بود.
کاخی کوچک‌تر و ساده‌تر نسبت به کاخ‌های شاهانه دارای حیاط مرکزی، اتاق‌های متعدد، و تالار ستون‌دار.ستون‌های سنگی کوتاه‌تر، سقف چوبی، و سنگ‌فرش‌های صاف و صیقلی طراحی متناسب با زندگی خصوصی و دور از فضای تشریفاتی یا رسمی اقامتگاه رسمی ملکه‌ها یا زنان خانواده سلطنتی محیطی آرام و نسبتاً محفوظ در دل تخت جمشید، به‌دور از شلوغی کاخ‌های عمومی احتمال دارد بخش‌هایی به خدمتکاران زن، ندیمه‌ها یا انبار وسایل شخصی تعلق داشته باشد نقوش و کتیبه‌های کمتری نسبت به کاخ‌های دیگر دارد درگاه‌ها ساده‌تر و بدون نقش‌های سیاسی یا جنگی در بعضی جاها، تزیینات هندسی و گُل‌مانند مشاهده شده در دوره معاصر، قسمت‌هایی از کاخ ملکه توسط ارنست امیل هرتسفلد (باستان‌شناس آلمانی) و سپس گروه‌های ایرانی کاوش شد است.
دروازه نیمه تمام
دروازه نیمه تمام تخت جمشید، یکی از ساختارهای کمتر شناخته شده و در عین حال جالب توجه در مجموعه تخت جمشید است که نشان‌دهنده پروژه‌های معماری ناتمام هخامنشی است.
به دلیل مرمت و کاوش‌های باستان شناسی، مشخص شده که این دروازه هیچ‌گاه به پایان نرسیده است برخی ستون‌ها و دیوارهای آن ساخته شده‌اند، اما سقف و تزیینات اصلی تکمیل نشده باقی مانده‌اند.
به نظر می‌رسد این دروازه قرار بوده یکی از ورودی‌های مهم مجموعه باشد اما بنا به دلایل نامعلوم ساخت آن متوقف شده این دروازه نیمه‌تمام، به باستان‌شناسان کمک می‌کند تا روند ساخت و برنامه‌ریزی در تخت‌جمشید را بهتر بفهمند وجود آن نشان می‌دهد که پروژه‌های معماری در این مجموعه همیشه در حال توسعه و تغییر بوده‌اند.
ساختمان خزانه شاهی
ساختمان خزانه شاهی یکی از بخش‌های مهم و حیاتی مجموعه تخت جمشید است که نقش نگهداری ثروت و منابع امپراتوری هخامنشی را بر عهده داشت.
ساختاری نسبتاً کوچک‌تر و محکم با دیوارهای سنگی ضخیم ورودی آن از طریق یک راهرو باریک و محکم محافظت می‌شد.
سقف ساختمان احتمالا از چوب و سنگ بود و با طراحی محکم برای حفظ امنیت ساخته شده بود فاقد ستون‌های بلند و تزئینات باشکوه مانند کاخ‌ها، اما استحکام و ایمنی در آن اولویت داشت.
احتمال وجود صندوق‌های سنگی یا چوبی مستحکم برای نگهداری اشیای قیمتی راهروهای ورود پیچیده و تدابیر امنیتی برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز.
ممکن است شامل اتاق‌های مخفی یا انبارهای کوچک متعدد برای دسته‌بندی اشیا بوده باشد امروزه بقایای ساختمان خزانه بیشتر به صورت دیوارهای پایه و فونداسیون باقی مانده است کاوش‌ها و مطالعات باستان‌شناسی، اطلاعاتی درباره ساختار داخلی و عملکرد آن ارائه داده‌اند.
⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬
راهنمای سفر به ابهرراهنمای سفر به بوشهرغذای شهر ارومیه
یک پاسخ به “تخت جمشید کجاست”
بسیار عالی